Steeds meer ouderen kiezen ervoor om door hun kinderen (of andere bekenden) verzorgd te worden, in plaats van te worden opgenomen in een verzorgings- of verpleeginstelling. Kun je zomaar je ouders in huis nemen of in een bijgebouw op het erf laten verblijven? Meer over de fiscale aandachtspunten in de volgende bijdrage.

Er zijn verschillende aspecten waarmee rekening moet worden gehouden. Hieronder volgt een opsomming van enkele aandachtspunten die voor een mantelzorgwoning van belang zijn.

Vergunning
Mantelzorgwoningen zijn er in verschillende vormen. Gedacht kan worden aan het ombouwen van een bestaand gedeelte van het huis, aan het plaatsen van een aanbouw of het realiseren/ombouwen van een bijgebouw. De mantelzorgwoning is qua regelgeving gelijkgesteld aan andere bijbehorende gebouwen, zoals een garage of tuinhuis. Als de mantelzorgwoning voldoet aan de regels voor een dergelijke bij- of aanbouw, is er - als de mantelzorgwoning voldoet aan een aantal voorwaarden - geen omgevingsvergunning (voorheen bouwvergunning) vereist. Daarnaast dient te worden voldaan aan de regelgeving van de betreffende gemeente en aan de vereisten van het Bouwbesluit. Dit vergt een goede voorbereiding voorafgaand aan de realisatie.

Financiering
Voordat de mantelzorgwoning kan worden gerealiseerd, dient ook de wijze van financieren te worden bekeken. Is de woning van de kinderen al bezwaard met hypotheek dan dient vaak toestemming aan de bank te worden gevraagd om de ouders op hetzelfde erf te laten wonen. Gebeurt dat niet, dan is de lening opeisbaar en kan de bank in het ergste geval overgaan tot executieverkoop van de woning.

Rente en kosten aftrekbaar?
De kosten voor het verbouwen van de woning of het stichten van de mantelzorgwoning zijn niet aftrekbaar voor de inkomstenbelasting. Ze zijn niet als zorgkosten in aanmerking te nemen door degene die de zorg ontvangt. Daarnaast kunnen de kosten ook niet worden meegenomen als kosten onder de eigenwoningregeling. Wordt voor de financiering een (hypothecaire) lening afgesloten, dan is de rente die ziet op de financiering van de mantelzorgwoning niet aftrekbaar voor de inkomstenbelasting. Het gedeelte van het erf waarop de mantelzorgwoning zich bevindt, kwalificeert in principe namelijk niet als eigen woning van de kinderen. Financieren de ouders de woning, dan is de vraag of de woning kwalificeert als eigen woning voor de ouders. Dit is onder andere afhankelijk van de vraag bij wie het eigendom van de mantelzorgwoning ligt.

WOZ
De mantelzorgwoning is een tijdelijke voorziening. Met betrekking tot de onroerendezaakbelasting geldt een vrijstelling. Mantelzorgwoningen zouden op grond van de waarderingsinstructie van de Waarderingskamer niet moeten worden meegenomen in het bepalen van de hoogte van de WOZ-waarde voor zover de mantelzorgwoning een samenstel vormt met de rest van het onroerend goed.

Schenk- en erfbelasting
In geval de mantelzorgwoning juridisch als een onroerende zaak kwalificeert, is deze woning via zogeheten natrekking automatisch eigendom geworden van de kinderen, ongeacht of de ouders de woning hebben bekostigd en geplaatst. Hierbij kan de vraag worden gesteld of sprake is van een schenking van ouders aan kind als de ouders de woning bekostigen. Wordt de woning als roerend aangemerkt dan is deze eigendom van de ouders gebleven en vererft de woning bij overlijden van de ouders aan hun erfgenamen. Er dient dus te worden bepaald of de woning roerend of onroerend is. Een voorwaarde om als mantelzorgwoning te kwalificeren is dat op het moment van overlijden van de zorgbehoevenden de mantelzorgwoning dient te worden afgebroken, of in ieder geval te worden ontdaan van keuken en badkamer. De vraag is wie voor deze kosten opdraait. Alle erfgenamen? Of alleen het kind dat de mantelzorgwoning op zijn/haar perceel heeft staan? Het is van belang om vooraf over deze zaken na te denken.

Er kan wellicht een opstalrecht op de grond worden gevestigd. Dit opstalrecht houdt in dat de ouders het recht hebben om een mantelzorgwoning op het erf in eigendom te hebben. Op deze manier blijft de woning in alle gevallen eigendom van de ouders en kunnen alle bijbehorende voorwaarden in een notariële akte worden vastgelegd. Bijvoorbeeld ook de vraag voor wiens rekening de sloopkosten zullen komen.

Uiteraard dient er ook overlegd te worden of de ouders aan de mantelzorger een vergoeding betalen, zoals huur, gebruiksrecht of een vergoeding voor de verleende zorg. Zeker wanneer er ook nog andere kinderen zijn is het raadzaam ook hierover iets te regelen en vast te leggen. Bovendien dient bij huur of een gebruiksrecht te worden gekeken dat er sprake is van een zakelijke prijs, om ook hier niet tegen eventuele schenkbelasting aan te lopen.

Overige aandachtspunten
Als laatste dient er rekening mee te worden gehouden dat een mantelzorgsituatie mogelijk gevolgen heeft voor de te ontvangen AOW-uitkering, zorgtoeslag, huurtoeslag en bijstandsuitkering. Het is van belang om vooraf goed te informeren wat de gevolgen van inwonende/op het erf wonende ouders zijn voor deze regelingen.

Voor de praktijk
Kortom, het zorgen voor zorgbehoevenden via een mantelzorgwoning is een mooie gedachte die vooraf het nodigde huiswerk vereist. In deze bijdrage is een aantal (fiscale) aspecten genoemd dat van belang is in geval van een realiseren van een mantelzorgwoning. Dit betreft uiteraard geen volledige opsomming. Gedegen (fiscaal) advies vooraf is een must.

Deze bijdrage werd geschreven door mr. G. Staats, senior manager Tax, en drs. M. Rutte – Van der Horst, manager Tax bij BDO Accountancy, Tax & Legal.