De zorgsector verandert en daarmee ook het zorgvastgoed. Projectmanagement- en vastgoedadviesbureau Drees & Sommer merkt dat de zorg zich meer en meer thuis gaat afspelen: zo lang en zo veel mogelijk. Esther Akkerman-Dwars, Sector Leader Healthcare, ziet een duidelijke verschuiving van ‘Cure’ naar ‘Care’. “Als gevolg daarvan moeten we ook anders naar onze woningen, woonomgeving, gezondheidscentra en ziekenhuizen kijken."

"De huisvesting én de manier waarop we daarmee omgaan verandert. Onze gebruikersgerichte aanpak is ook voor zorgvastgoed heel geschikt. Ontwerp je de huisvesting op basis van gebruikersbehoeften, dan creëer je daarmee direct duurzamer vastgoed.”

“Zorg en zelfs complexe medische handelingen spelen zich steeds meer in de eigen, huiselijke omgeving af`, zegt Akkerman. “Bepaalde behandelingen bij chronische ziektes worden steeds vaker thuis gegeven en dikwijls kun je thuis van een operatie opknappen, omdat het herstel op afstand kan worden gemonitord. De coronatijd heeft deze ontwikkeling versneld: een patiënt ging niet naar de huisarts of medisch specialist voor een consult, maar had een teleconsult vanuit huis. Dit heeft zijn weerslag op het zorgvastgoed, op technologie en ook op de ruimtelijke ontwikkeling. We verkennen wereldwijd hoe we zo efficiënt mogelijk kunnen omgaan met vastgoed, ruimte, materialen en grondstoffen, maar ook met arbeidskracht. Technologie is onlosmakelijk verbonden met het goed kunnen functioneren van vastgoed en volkshuisvesting. En kan de beleving van welzijn voor veel gebruikersgroepen aanzienlijk vereenvoudigen.”

Nieuwe woon- en zorgconcepten
"Er zijn nieuwe woon- en zorgconcepten nodig waarin digitalisering, duurzaamheid en een optimale gebruikerservaring zijn geïntegreerd", concludeert Akkerman. Nieuwe concepten vragen ook om andere werkwijzen van de gebruikers; ook dat is een aandachtspunt voor nu en de toekomst. “Wat zo mooi is”, zegt ze, “is dat er vanuit de voorlopers van Drees & Sommer Netherlands enerzijds dertig jaar ervaring is opgebouwd in onder meer Building Performance, óók in zorgvastgoed, en er anderzijds veel expertise is op het gebied van fit-out. Dan is er nog de combinatie van internationale expertise en lokale kennis van markten en wet- en regelgeving. Alles bij elkaar een perfecte mix om onze opdrachtgevers volledig ontzorgen bij de realisatie van toekomstbestendige zorghuisvesting. We nemen de klant aan de hand mee in een klantreis, werken een gebruikersgericht maatwerkconcept uit en houden vervolgens alles in de hand zodat de uitgangspunten ook gewaarborgd worden in de realisatie.”

‘Zomaar’ een gebouw neerzetten of een bestaand pand herontwikkelen zit er niet meer in. Nog voordat er überhaupt iets is getekend, ontworpen, dan wel gebouwd, gaan we in gesprek met gebruikers om een helder beeld te krijgen van een organisatie en de huisvesting die daarbij past, verzamelen we inzichten vanuit alle perspectieven.

Toekomstbestendig vastgoed
Drees & Sommer werkt volgens een sectorale benadering. Healthcare is één van de sectoren waarin de organisatie sterk is. De zorgexperts kijken met één oog mee in andere sectoren om ook daar de trends en ontwikkelingen te signaleren en worden geïnspireerd vanuit de diensten van de verschillende businesslines. User Experience (UX) bijvoorbeeld. Akkerman: “Deze gebruikersgerichte werkwijze wordt veelal toegepast in kantooromgevingen. Maar nieuw en bestaand zorgvastgoed kunnen we toekomstbestendig maken wanneer we de gebruikersbehoefte centraal stellen. Wanneer je op basis van onderzoek, kennis van de markt en ontwikkelingen in die markt je huisvesting kunt ontwerpen en bouwen op mogelijke toekomstige situaties, zo flexibel, dan zorgt ook dat voor duurzaamheid.”

Gebruikersgericht ontwikkelen
Salla Lardot, UX Specialist bij Drees & Sommer Netherlands: “UX is een kans voor bijvoorbeeld zorgvastgoed. Gebruiker, ervaring en gebouw zijn in onze optiek onlosmakelijk met elkaar verbonden. ‘Zomaar’ een gebouw neerzetten of een bestaand pand herontwikkelen zit er niet meer in. Nog voordat er überhaupt iets is getekend, ontworpen, dan wel gebouwd, gaan we in gesprek met gebruikers om een helder beeld te krijgen van een organisatie en de huisvesting die daarbij past, verzamelen we inzichten vanuit alle perspectieven. We doen onderzoek naar hoe de gebruikers een gebouw in de toekomst zullen benutten, duiken in het profiel van de gebruikers en bevragen hen over hun ervaringen en ambities. In onze UX-methodiek laten we die gebruikers een reis maken. Ik spreek van gebruikers, omdat het zowel over de bewoners gaat als over het personeel. Elk van die gebruikersgroepen heeft andere doelen, behoeften, motivaties en dromen.”

Kostenefficiënt
Zorginstellingen krijgen met UX beter grip en zicht op waar en hoe geïnvesteerd moet worden. Het zorgt dat elke euro goed op zijn plek neerkomt, zeggen de twee vastgoedspecialisten. “Je realiseert een door gebruikers gevalideerd concept voordat het gebouwd wordt. En uiteindelijk vastgoed dat, ook op langere termijn, perfect aansluit bij of eenvoudig aan te passen is aan de behoeften van de gebruikers”, stelt Akkerman. Lardot vult haar aan: “Het kost meer tijd, dat wel, omdat wij een antwoord op de 'waarom' vraag willen hebben alvorens aan dat programma van eisen te beginnen. Je formuleert je strategische uitgangspunten: visie, missie en doelen. Duurzaam vastgoed zal hoogstwaarschijnlijk één van de doelstellingen zijn. Bij het woord duurzaam wordt te vaak gedacht aan energiezuinig, maar het gaat óók over de toekomstbestendigheid voor de gebruikers."

Meer kwaliteit door technologie
Bij de ontwikkeling van zorgvastgoed van de toekomst is ook personeelsproblematiek een punt van aandacht. En daarmee de rol van technologie, ofwel connected UX. In hoeverre kan technologie bijdragen als één van de oplossingen om het personeelstekort op te vangen? Lardot: “Ook hier staan in onze beleving de mens en de gebruikerservaring centraal. De kunst is om te onderzoeken welke processen kunnen worden vervangen door technologie om daardoor tijd vrij te maken voor custom fit zorg, ofwel zorg door fysieke personen, afgestemd op de behoeften van de cliënt. Ik denk dan aan signalering en alarmering en het efficiënter inrichten van administratieve processen. Allemaal ‘connected’ door middel van een stekkerdoos waar data met de verschillende systemen kan worden gedeeld. Technologie kan écht helpen om de fysieke zorg in te zetten waar die het meest nodig is.” (tekst gaat verder onder de foto.)

Strategische huisvesting
UX is uitstekend te gebruiken bij strategische huisvestingsplannen. Met de gebruikersgerichte werkwijze neem je bestuurders en gebruikers mee en leer je wat je met het bestaande vastgoed moet doen. “Door de juiste vragen aan de voorkant te stellen, kan je dat correct vertalen en krijgt het begrip duurzaamheid veel meer diepte. Het toepassen van UX-methodieken om het vastgoed toekomstbestendig te maken is zeer aan te bevelen”, zegt Akkerman.

Visitekaartje
Maar er speelt ook nog een ander facet: identiteit. Zorginstellingen zijn merken geworden, met een merkwaarde die deels wordt bepaald door de omgeving waarin kan worden gewerkt. Ook voor zorg is het belangrijk om een sterk merk te zijn omdat zij, net als het bedrijfsleven een war on talent aan het voeren zijn bij het binnenhalen van gekwalificeerde medewerkers. Zij willen in een optimale omgeving hun werk doen en daar zul je als bestuur over na moeten denken, want de concurrentie is enorm. De gebouwde omgeving moet je zorgvisie faciliteren en de identiteit van de instelling weerspiegelen. Een gebouw waarin de gebruikers centraal worden gesteld is een aantrekkelijke werkomgeving. Het is het ultieme visitekaartje.”

Foto v.l.n.r. Esther Akkerman-Dwars en Salla Lardot.