Met duurzame renovatie gaat de Radboud Universiteit Nijmegen naar een klimaatneutrale campus

De Radboud Universiteit Nijmegen voert al sinds de jaren negentig een actief energiebeleid en is als deelnemer aan de MJA3 van de RVO gericht op duurzame renovatie. Drie direct betrokkenen vertellen hoe zij universiteitsgebouwen verduurzamen. Een voorproefje van hun lezing tijdens de Dutch Green Building Week op 30 september bij het Platform Duurzame Huisvesting.

"We leggen de lat steeds hoger", zegt Ton van de Beek, directeur van het Universitair Vastgoedbedrijf, over de ambities van de Radboud Universiteit. Deze zomer wordt hard gewerkt aan de opvolger van het Energiebeleidsplan 2013-2016: het nog meer ambitieuze Energiebeleidsplan 2017-2020. Jaarlijks bespaart de universiteit nu 2 procent energie, maar Van de Beek wil een tandje bij schakelen. "Ons doel is een klimaatneutrale campus in 2050." Dat is moeilijk te bereiken met conventionele technieken. Daarom zet Van de Beek bij ieder nieuw project een volgende stap naar energieneutraal. "We streven er bijvoorbeeld naar zoveel mogelijk gebouwen aan te sluiten op de warmte/koudeopslag op de campus."

Duurzame Kans
Naast energieneutrale nieuwbouw is duurzame renovatie van bestaande gebouwen een manier om energie te besparen zonder te hoeven slopen. Van de Beek wijst op de renovatie van het Transitorium (van label C naar label A) en op de nog lopende renovatie van Tandheelkunde (van label G naar label A+). Architectenbureau Inbo en Deerns, adviseurs in installatietechniek, wonnen in 2012 de Europese aanbesteding voor het Tandheelkundegebouw met hun concept van total engineering. Hierbij is de architect verantwoordelijk voor alle betrokken disciplines. Daarvoor ontwikkelden ze, in samenwerking met DTZ Zadelhoff, de werkmethodiek Duurzame Kans. ‘We inventariseren in acht á tien weken hoe we een bestaand gebouw kunnen verduurzamen’, vertelt architect en ontwerpteammanager Jeroen Simons. ‘We putten daarvoor uit een databank met maatregelen met veel integrale aspecten op het gebied van energie, functionaliteit en uitstraling.’

Integrale aanpak
Die integrale kijk en aanpak is essentieel om het vertrouwen van de opdrachtgever te winnen, zodat die gefundeerd kiest voor duurzame renovatie in plaats van voor nieuwbouw. "Zo is tijdens de rit geld overgeheveld van het bouwkundige naar het installatietechniekbudget", aldus Stefan Timmers, duurzaamheidsadviseur en projectmanager van Deerns. De vraagstelling voor het Tandheelkundegebouw was behoorlijk complex, omdat de renovatie moest plaatsvinden terwijl het gebouw in gebruik was. "Daarop hebben we onze visie Nieuwe Wegen ontwikkeld. Van daaruit zoeken we de randen van het budgettair kader op om duurzaamheidsmaatregelen door te voeren." Zo bouwden ze een hele nieuwe techniekruimte om de hoofdinfrastructuur te herbergen. Alle leidingen en kabels moesten vervangen worden en daarvoor werden “nieuwe wegen” gezocht. Ondertussen konden de gebruikers gewoon verder werken.

Kansen zien en benoemen
Adviseren over duurzaamheidsmaatregelen bestaat vooral uit kansen zien en benoemen, vertelt Timmers. "We konden het gebouw niet aansluiten op een warmte-/koudeopslag, dus gebruiken we de 250 m3 watervoorraad van de sprinkler voor een korte termijn energieopslag."Een andere aanpassing was het 60 centimeter hoger maken van de ruimte waar 120 tandartsstoelen staan. "Dat was niet de goedkoopste oplossing, maar wel de meest duurzame, omdat de ruimte een karakteristieke sfeer krijgt: de voorheen verstopte betonnen balken kun je vanuit de tandartsstoel zien."Dat doet meer voor de sfeer en ruimtelijkheid van de ruimte dan mogelijk is in nieuwbouw, vindt Simons. "Ik noem dat op zoek gaan naar cadeautjes." 

Duurzame en ruimtelijke effecten
Het gebouw is verder op aanwezigheid geschakeld voor licht, lucht, warmte en kou. Timmers: "Dat biedt de gebruiker comfort." Simons vindt de transformatie van een heel zwaar en somber gebouw naar een heel lichtvoetig gebouw goed gelukt. "Als je het gebouw afpelt, kun je ontwerpen op veel daglicht. Dat biedt duurzame en ruimtelijke effecten. Door sloop van de laagbouw naast de hoogbouw werd veel van de oorspronkelijke gebouwkwaliteit zichtbaar. We hebben met de toevoeging van het Atrium het gebouw verjongd. Met de nieuwe isolerende buitenschil is het gebouw veel energie-efficiënter en de stap gezet naar A+."

Goed luisteren
De samenwerking bij het project tussen opdrachtgever, duurzaamheidsadviseur en architect kwalificeren de heren als heel goed. Belangrijk is dat de partners goed naar elkaar luisteren. Simons: "Je bent als architect geen solitair artiest, maar probeert op basis van creativiteit alle aspecten te verenigen. Je stapelt ideeën van verschillende disciplines op elkaar. Daarbij heb je te maken met gelijktijdigheid. Je maakt niet eerst het ontwerp en kijkt dan pas naar de techniek." Voor Van de Beek was belangrijk dat Inbo en Deerns de functie van een gebouw begrijpen en duurzaamheids- en energiekansen zien.

Visie en een passend projectbudget
Inbo en Deerns doen ook de nieuwbouw van Sociale Wetenschappen. Een project dat zo mogelijk volledig energieneutraal moet worden en in 2020 af moet zijn. Van de Beek vertelt dat de universiteit strengere energiedoelstellingen hanteert dan meerjarenafspraken (MJA) met RVO voorschrijven. "Duurzaamheid stond al hoog op de agenda en vanuit de drive van het vastgoedbedrijf krijgt deze een extra boost." Het Tandheelkundegebouw is van de universiteit, maar wordt door het Universitair Medisch Centrum gebruikt en beheerd. "De eigenaar investeert in duurzaamheid en bespaart daarmee op de exploitatiekosten. Het rendement komt ten goede aan het UMC." Van de Beek krijgt het universiteitsbestuur mee in de duurzaamheidsambities door het projectbudget binnen de financiële mogelijkheden van de universiteit te laten passen. "Je moet een goede visie op duurzaamheid en energie hebben en de financiën in de hand weten te houden. Dan kun je steeds een stapje hoger op de duurzaamheidsladder zetten."

Do’s en don’ts
Waar moeten partijen rekening mee houden om duurzame renovatie tot een succes te maken? Timmers noemt het sturen op een totaalbedrag belangrijk. "Houd daarbij niet vast aan zuilen." Ook is het goed eerst te kijken naar welke maatregelen mee kunnen voor een duurzaam gebouw, zoals een goede bouwkundige schil. "Daarmee bespaarden we op klimaatinstallaties en zonwering. Denk vanuit de trias energetica." Simons vindt een heldere duurzaamheidsambitie van de opdrachtgever belangrijk. "Radboud had dit helder geformuleerd met een meerjarenplan.’"Total engineering draagt volgens hem ook bij aan de duurzaamheidsambitie. Van de Beek stipt aan dat je als opdrachtgever zo lang mogelijk je ambitie moet vasthouden, ook als het proces of investeringskosten onder druk staan. "Dat vergt betrokkenheid." Vooruitdenken is essentieel. "Duurzaamheid en energiebesparing zijn lange termijnzaken. Je moet jaren vooruitkijken en daarop een eigen visie formuleren." 

Meer weten? In het kader van de Dutch Green Building Week geven Ton van de Beek, Jeroen Simons en Stefan Timmers op 30 september in de middag een lezing over hun kennis en ervaringen op het gebied van duurzame renovatie. Deze lezing wordt georganiseerd door het Platform Duurzame Huisvesting in samenwerking met de RVO. Op de website van het Platform Duurzame Huisvesting verschijnt binnenkort de inschrijflink en meer informatie.

Een bijdrage van Wouter Boonstra, Platform Duurzame Huisvesting. 

 



Reacties


Laatste nieuws