Schaarste, krapte en tekorten. Termen die we dagelijks tegenkomen op veel gebieden en zeker op de arbeidsmarkt. Met ruim 400.000 openstaande vacatures heeft Nederland de hoogste vacaturegraad in heel Europa. De overheid en het ambtenarenapparaat blijft hiervan niet gespaard. En dat leidt tot serieuze problemen want het brengt gebiedsontwikkelingen en de noodzakelijke woningbouwproductie tot stilstand en leidt tot onacceptabele vertraging van de energietransitie. Evelyn Rademaker, partner Fakton Executives en Martijn Rengelink, interimmanager, schreven er het volgende artikel over. 

De tekorten op de arbeidsmarkt speelt niet alleen het bedrijfsleven parten. Juist ook de rijksoverheid en gemeenten voeren een ingewikkelde dans op wat betreft het invullen van het aantal openstaande vacatures. Planuitval en stilvallen van nieuwbouwproductie worden niet alleen door stijgende bouwkosten en stijgende rente veroorzaakt. Óók het niet adequaat en niet toereikend kunnen bemensen van projecten is hiervan een belangrijke oorzaak. Van het invullen van een vacature voor een projectleider tot het versnellen van de algehele woningbouwopgave: de ruimtelijke ordening in Nederland loopt steeds vaker vast door enorme tekorten aan ambtenaren. 

Grote ambities ontberen executiekracht
Sinds de crisisjaren vanaf 2008, is de doorlooptijd van nieuwbouwontwikkelingen bijna verdrievoudigd. Dit heeft te maken met de complexiteit van processen en stapeling van steeds meer beleidsmaatregelen in ruimtelijke ontwikkeling. Maar meer dan ooit is het vertrek van ervaren ambtenaren in de jaren na de financiële crisis een belangrijke ‘schuldige’. Doordat in die jaren veel projecten stilvielen en er hierop omvangrijke saneringsoperaties volgden, is er een forse wissel getrokken op de uitvoeringscapaciteit én de besliscapaciteit binnen gemeenten en provincies.

Hand in hand met het vertrek van ervaren ambtenaren is ook de vereiste kennis en ervaring vertrokken om sturing en leiding te kunnen geven aan grote en complexe projecten. En we zijn er nog niet. Ook de vergrijzing in de samenleving zal de komende jaren binnen de overheid zijn tol gaan eisen. Het aandeel 55-plussers dat werkt bij de overheid is maar liefst twee keer zo hoog als het landelijk gemiddelde. Dit betekent dat in de komende tien jaar een derde van de huidige overheidsambtenaren met pensioen gaat wat zal leiden tot een enorme vervangingsvraag.

Het tekort aan ambtenaren op complexe projecten op het gebied van participatie, ruimtelijke ordening, grondzaken en stedenbouw, brengen de haalbaarheid van de ambities ernstig in gevaar. Dit geldt zeker ook voor de ambities van minister De Jonge voor de woningmarkt. Eens temeer omdat er de komende tijd alleen nog maar meer duurzaamheids- en programmatische eisen van toepassing worden op projecten.

Radicaal anders
Het werven van voldoende mensen met de juiste capaciteiten is in de huidige markt van groot belang maar levert een vergelijkbaar resultaat op als vissen in een zo goed als lege vijver. De prioriteiten moeten veel meer komen te liggen op opleiden, trainen én gericht begeleiden. Dat is een route die gemeenten op de middellange en lange termijn het vermogen teruggeeft om weer zelf sturing te gaan geven aan de grote opgaven die hen de komende decennia te wachten staan. Denk hierbij alleen al aan de woningbouwversnellingsopgave en de energietransitie.

Dat is echter allesbehalve een snelwegroute. Gezien de grote urgentie zal voor versnelling vooral gekeken moeten worden naar slimmer in plaats van harder werken, naar opgaven anders organiseren en besluitvorming anders inrichten. Voorbij praktische en procedurele bezwaren.

Dit kan bereikt worden door slimmere keuzes te maken op het niveau van organisatie en besluitvorming. Projecten struikelen tenslotte niet alleen door het tekort aan ambtenaren. Vaak ook is de oorzaak onduidelijkheid over besluitvorming, versplinterde samenwerking en het ontbreken van senioriteit om besluitvorming te creëren en gedegen financiële sturing te organiseren. Juist door samen, integraal, op te trekken én door parallel te schakelen in plaats van lineair, is een zeer grote versnelling haalbaar. Dat vraagt echter wel om een grote dosis leiderschap en lef, vooral bij gemeenten en rijksoverheid.

Het Fakton platform van ondernemingen begeleidt complexe financiële, strategische en ontwikkelvraagstukken in het domein van ruimte, vastgoed en energie. De ondernemingen binnen het platform – Consultancy, Valuation, Energy, Development en Executives – zijn allen actief op het snijvlak van publiek en privaat.

Fakton Executives versterkt overheden en organisaties met managementvaardigheden, vakinhoudelijke expertise en competenties voor opgaven in het ruimtelijke domein. De associés van Fakton zijn voor korte en langere tijd inzetbaar om complexe opgaven vlot te trekken, nieuwe perspectieven te creëren en daadwerkelijk resultaten te boeken.