Het kabinet verkent de wettelijke mogelijkheden om een voorkeursrecht te kunnen leggen op grond met een agrarische functie. Dit geeft rijk en provincies de mogelijkheid om te sturen op het gebruik van de agrarische grond.

Het kabinet onderzoekt of en op welke wijze de Omgevingswet (hoofdstuk grondeigendom) hiervoor zal worden aangepast, daarbij wordt gestreefd naar inwerkingtreding op 1 april 2024.

Dat heeft het Financieele Dagblad uitgezocht. De mogelijke uitbreiding van de bevoegdheden is gemeld tijdens de presentatie van het pakket aan maatregelen ter bestrijding van de stikstofcrisis. Destijds gingen partijen en media ervan uit dat het ging om het opkopen van stikstofruimte, maar het blijkt dat het verder zou kunnen reiken dan dat. Het kabinet geeft aan dat deze maatregel het Rijk en de provincies de mogelijkheid biedt om te sturen op het gebruik van de agrarische grond, het aan de voorkant regie in gebiedsprocessen en over keuzes in het landelijk gebied zal geven, bijvoorbeeld ten aanzien van extensivering, en de mogelijkheid bieden om speculatie tegen te gaan.

Eigendomssituatie
Juristen waarschuwen voor de mogelijk vergaande gevolgen als deze maatregel wordt opgenomen in de Omgevingswet. Het betekent uitbreiding van bevoegdheden van de overheid om in te grijpen op de eigendomssituatie en de verhandelbaarheid van grond in landelijk gebied. Met deze maatregel zou het rijk het recht op eerste koop op agrarische grond kunnen vestigen zonder dat er een bestemmingsplanwijziging voorzien is.

Momenteel bestaat er de Wet voorkeursrecht gemeenten die door gemeente vooral gebruikt wordt om als eerste grond te kunnen aankopen als de bestemming van het het gebied verandert. Gemeenten hebben het instrument vooral toegepast als de bestemming van grond of andere onroerend goed veranderde naar bijvoorbeeld woningbouw. De waarde van agrische grond is vele malen lager dan die van bouwgrond.