COLUMN: Tijdelijke en flexibele oplossingen groeien door verandering van de vraag

Vastgoed is een belangrijk middel om huisvesting te bieden bij het wonen, werken, winkelen en recreëren in onze samenleving. Door demografische, economische, sociale, technologische, ecologische en juridisch­fiscale ontwikkelingen ontstaat er meer aandacht voor flexibiliteit en tijdelijke oplossingen in de Nederlandse vastgoedmarkt. Deze extra aandacht is positief omdat het innovatieve oplossingen mogelijk maakt.

Toch zal een geheel geflexibiliseerde vastgoedmarkt niet realistisch zijn, omdat de vastgoedmarkt wordt gekenmerkt door grootschalige investeringen in zowel grond, materiaal als geld, en er altijd veel stakeholders betrokken zijn, waardoor een zorgvuldig afwegingsproces van alle belangen moet zorgen voor een duurzame en gezonde vastgoedmarkt.

Vraag verandert sneller dan aanbod

In de huidige markt waarin veel vastgoedsectoren last hebben van de naweeën van de recente crisis is er meer aandacht voor tijdelijke en flexibele oplossingen om de leegstand en prijsdaling te beperken. Dat is een normaal fenomeen in een dergelijke marktfase. De vastgoedsector is namelijk te typeren als een traditionele sector waarbij vraag en aanbod niet altijd synchroon lopen, omdat de vraag sneller kan veranderen dan het aanbod. Zo ontstaan er afwisselend perioden van een tekort aan vastgoed als ook perioden met een overschot aan vastgoed. In de volksmond ook wel de zogenaamde ‘varkenscyclus’ genoemd.

De tijdelijke en flexibele oplossingen in deze fase van de marktcyclus waarin we ons nu bevinden, gaan bij toekomstig kansrijk vastgoed meestal over het leefbaar­ en in de markt houden van gebieden die getroffen zijn door de crisis en waar leegstand is. Dit kan door in het gebied te investeren in tijdelijk groen of door het organiseren van evenementen. Gebouwen kunnen tijdelijk een andere invulling krijgen, bijvoorbeeld door anti­kraak of door tijdelijke verhuur.

 Structureel teveel verouderd vastgoed?

In het huidige vastgoeddebat over vraag en aanbod komt steeds nadrukkelijker de vraag naar voren in hoeverre we niet structureel teveel verouderd vastgoed hebben, omdat de marktvraag door technologische, sociale en demografische invloeden sterk verandert? Hierbij wordt vooral gewezen op het vervagen van de traditionele scheiding tussen wonen, werken, winkelen en recreëren zoals te zien is in het nieuwe werken en het online winkelen. Daarnaast wordt vaak gewezen op de effecten van de vergrijzing van de bevolking op alle vastgoedsectoren.

In dit debat begint duidelijk te worden dat de veranderende vraag vooral invloed heeft op perifere locaties, maar dat in de sterke stedelijke gebieden er voorlopig een gezonde en groeiende vraag blijft bestaan naar alle vastgoedsectoren.

Steden zijn immers veel beter in staat om het vervagen van grenzen tussen wonen, werken, winkelen en recreëren op te vangen en kunnen tegelijkertijd ook de broedplaatsen zijn van innovaties in producten en diensten, ook in het vastgoed. Buiten de sterke stedelijke gebieden, zal het economisch gezien lastiger worden om alle vastgoedfuncties te kunnen blijven uitoefenen. Alleen noodzakelijke functies zullen overleven eventueel gesteund door subsidies.

Tijdelijk wordt wel steeds normaler

De vraag naar vastgoed wordt naar verwachting dus steeds dynamischer als gevolg van technologische en maatschappelijke veranderingen. Dat betekent dat de aanbodkant van de vastgoedmarkt zich goed moet positioneren om aan de meer dynamische vraag te voldoen. Nu is dat voor vastgoedontwikkelaars meestal geen probleem, omdat zij altijd maatwerk kunnen leveren voor de actuele marktvraag. Voor de huidige vastgoedeigenaren is dat meestal lastiger, omdat vastgoed weinig liquide is en zeker in de huidige marktcyclus waarschijnlijk tot een onnodig verlies leidt. Minder aantrekkelijk vastgoed op dit moment verkopen is geen goede markttiming. Immers in een crisis is er altijd (nog) minder vraag, waardoor vastgoedeigenaren op zoek gaan naar oplossingen. Dat zal in ieder geval de markt voor tijdelijke oplossingen vergroten voor een bepaalde periode.

 Voor eigenaren met goed vastgoed op goede locaties in steden zal de dynamische vraag leidentot meer innovatief gebruik van het vastgoed. Grote kantoorgebruikers voeren steeds meer Het Nieuwe Werken in. Soms gaan bedrijven zover dat zij ook klanten en toeleveranciers toelaten in hun bedrijf om nieuwe vormen van innovatie te bevorderen (co­creatie). Daarnaast zien we op de kantorenmarkt ook steeds meer flexibele kantoorconcepten ontstaan, zoals Seats2Meet, Regus en FlexOffiz. Het aanbieden van flexibiliteit op de vastgoedmarkt zal derhalve steeds normaler worden. Vastgoed moet dus in staat zijn om gedurende de technische levensduur te kunnen voldoen aan een veranderende vraag en mogelijk zelfs aan een verandering van functie. We zien dat reeds aan de opkomst van concepten als de levensloopbestendige woning en de Solids van Woningcorporatie Het Oosten (Stadgenoot) die functieneutraal worden gebouwd.

 Conclusie

De vraag naar vastgoed verandert structureel en zal zich meer concentreren in de stedelijke gebieden en tegelijkertijd zal de vraag ook meer dynamisch zijn. Dat betekent dat er meer ruimte komt voor flexibele en tijdelijke oplossingen. Zowel tijdelijk als structureel. Tijdelijk omdat er een transitie op gang komt, waarbij tijdelijke oplossingen helpen om onnodig waardeverlies te voorkomen. Structureel omdat technologische, sociale en economische ontwikkelingen vragen om een flexibeler gebruik van vastgoed.

Norbert Bol is directeur bij Grontmij Capital Consultants B.V. en docent Strategisch Management bij de Master of Real Estate opleiding van TiasNimbas Business School. Dit artikel is geschreven op persoonlijke titel.

Dit artikel verscheen eerder in Service Magazine.



Reacties


Laatste nieuws