KOERS restaureert en verduurzaamt monumentale visopslag met een flinke dosis ouderwets vakmanschap

Ruïnearchitectuur, zo omschrijft architect Niek Joanknecht een beetje provocerend zijn restauratie/transformatie/verduurzaming van de voormalige behuizing van de Visscherij Maatschappij Vlaardingen. Een beeldbepalend, monumentaal pand aan de Vlaardingse Koningin Wilhelminahaven. Het uitgeleefde en behoorlijk vervallen pand stond meer dan een halve eeuw leeg, maar verdiende volgens Joankecht een tweede en wellicht een derde leven. Samen met bouwer KOERS is hij de uitdaging aangegaan, met de geschiedenis van het pand en haar gebruik als leidraad. Waarbij circulariteit/toekomstbestendigheid en ouderwets vakmanschap een belangrijke rol spelen.

Zo worden bestaande bouwmaterialen afkomstig van de locatie hergebruikt en is nu al nagedacht over de bestemming die het pand kan krijgen nadat in deze (eerste) transformatieronde het pand een kantoorbestemming krijgt. Maar daarover straks meer.

Dubbelrol
Niek Joanknecht is niet alleen als architect bij het project betrokken, maar ook als één van de investeerders en daarmee dus één van de opdrachtgevers. Niek Joanknecht: 'Ik had aan de overkant van de Wilhelminahaven al eerder de restauratie van een pand gedaan. Uiteindelijk heb ik met mijn vader en twee ander partners de visopslag gekocht met de bedoeling om het gebouw helemaal te restaureren en transformeren. Deze transformatie vormt wellicht een mooie start om dit hele havengebied nieuw leven in te blazen. Met het nabijgelegen voormalige Unileverterrein kan hier een flinke boost gegeven worden voor een totale gebiedsontwikkeling.'

Ontwerpconcept
Het betreffende pand van de Visscherij Maatschappij Vlaardingen werd oorspronkelijk gebruikt om haring schoon te maken en in vaten te doen. Daarnaast werden hier de netten schoongemaakt en gedroogd. Dit visserij gerelateerde gebruik van het pand vormde het conceptuele uitgangspunt voor architect Joanknecht: 'De basis wordt gevormd door het idee dat vissers het noorden nodig hebben om huiswaarts te keren. Dat gegeven, het noordwaarts gerichte, hebben we centraal geplaatst in het pand. Deze kern wordt gesymboliseerd door een boom met daarboven een daglichtschepping in het dak die zicht biedt op de lucht. Daarnaast zijn er nog allerlei andere, referenties naar het concept, zoals een dun stalen lijn in de vloer die verwijst naar de rimpelingen in het water als je er een steentje ingooit. Verder worden de traptredes en balustrades gemaakt van glasvezelversterkt kunststof met een zeeachtige-, turquoise kleur die refereert aan het water en qua vorm sterk lijken op de vloerroosters die in de oude vloeren zaten om het water af te voeren. De trap zelf draait om een wand heen die wordt bekleed met aluminium, dat het daglicht reflecteert dat van boven komt via het daklicht. Dat gaat weer heel erg over de reflectie van het licht op het water. Heel het ontwerp vertelt dus het verhaal van water en land en de relaties daartussen.'

Ruïnearchitectuur
Een ander belangrijk gegeven bij de transformatie voor architect Niek Joanknecht is het gegeven dat het hier gaat om een rijksmonument, waarbij je volgens hem moet restaureren, conserveren en contrasteren. 'Dat betekent dat we in de kern alles zichtbaar houden. Bij het restaureren houden we het kale gebouw zichtbaar. Je blijft dus bijvoorbeeld de vloerbalken zien. En de ingrepen van KOERS, zoals mooie traditionele liplasverbindingen, krijgen op die manier een podium. Daarnaast conserveren we gebouwonderdelen die het gevolg zijn van het gebruik, zoals de door pekel aangetaste muren. Dit metselwerk restaureren we opzettelijk niet heel keurig, waardoor er iets ontstaat wat je zou kunnen omschrijven als ruïnearchitectuur, waarbij de door pekel aangetaste metselstenen in het zicht blijven. Het gebouw wordt dus heel eerlijk gerestaureerd en krijgt daardoor een duidelijke identiteit gebaseerd op het oorspronkelijke gebruik.'

Toekomstbestendig
In eerste instantie vindt er een transformatie plaats tot zes sfeervolle kantoorunits, maar met het oog op de toekomst kan het pand later bijvoorbeeld ook een woonbestemming krijgen. Daar is op constructief en installatietechnisch niveau al volop rekening mee gehouden. Joanknecht: 'De gedachte hierachter is de vraag hoe je nou werkelijk duurzame plekken kunt maken. Eén aspect daarbij is een energiezuinig gebouw creëren dat goed in elkaar steekt en lang meegaat. Een ander aspect is een gebouw dat met weinig ingrepen van functie kan transformeren.' KOERS is de partij die inmiddels al enige tijd bezig is met de werkzaamheden. Een flinke klus, want het pand was door de lange leegstand behoorlijk aan verval onderhevig en heeft jarenlang bloot gestaan aan weer en wind, waardoor de kapconstructie, de balken en de vloeren deels verrot waren. Bovendien waren de muren en het houtwerk aangetast door het zout dat werd gebruikt werd voor de conservering van de haring die hier werd verwerkt en lag opgeslagen. KOERS maakt voor haar werkzaamheden zoveel mogelijk (her)gebruik van bouwmaterialen die uit het pand zelf komen, om daarmee zoveel mogelijk circulair te zijn.

Ouderwets vakmanschap
De eerste werkzaamheden betroffen het herstellen en veilig maken van de hoofdconstructie, waarvoor balken en vloeren (deels) moesten worden vervangen. Aangezien het om een rijksmonument gaat, werden daarbij traditionele houtverbindingen gebruikt wat natuurlijk het nodige ouderwetse vakmanschap vergt. Uitvoerder Leo van der Post van KOERS: 'Dat maakt dit project ook zo leuk. Inmiddels hebben we het dak dicht en geïsoleerd en staan we op het punt om het installatiewerk aan te pakken en aan de slag te gaan met het centrale trappenhuis en de vloerverwarming. Voor de dakbedekking maken we trouwens gebruik van de bestaande dakpannen. Vanzelfsprekend wordt er bij deze transformatie ook een forse verduurzamingsslag gemaakt. Zo is het hele pand voorzien van hoogwaardige isolatie, wordt het uitgerust met zonnepanelen en een viertal warmtepompen (voor iedere verdieping één, plus één voor de algemene ruimtes) en is het geheel voorzien van vloerverwarming.'

Meer weten

Wie meer wil weten hoe KOERS met veel ouderwets vakmanschap de transformatie van een monumentaal pand zoals de visopslag in Vlaardingen aanpakt, neemt contact op met Roland van der Hoek: 06-51517087, rolandvanderhoek@koers.com of klik hier.

Voor contact met de architect: Niek Joanknecht 06 12220888, niek@firmarchitects.com. Overigens zijn er nog halve en hele verdiepingen beschikbaar. Voor huurmogelijkheden graag contact opnemen met restauratievmv@gmail.com.

Hoofdfoto: Uitvoerder Leo van der Post KOERS