Hoewel de economie aantrekt en steeds meer vastgoedbedrijven de zon weer in het water zien schijnen, zijn we nog niet vergeten dat de afgelopen jaren erg veel bouwers, ontwikkelaars en architecten onderuit zijn gegaan door gebrek aan opdrachten, weglopende huurders, dalende waarderingen en knellende financieringen. Maar wat waren de tien grootste faillissementen (op alfabetische volgorde) in de vastgoedsector?

Eurocommerce: Hoewel het faillissement van deze ontwikkelaar uit Deventer alweer drie jaar terug is, lijkt het wel of het nog maar kort geleden is. Dat komt omdat Eurocommerce-oprichter Ger Visser zich op diverse fronten manifesteert. Vorig jaar deed FGH Bank aangifte van vermoedelijk strafbare handelingen door Visser. En nog maar kort geleden was Visser nog op televisie te zien in een overdreven gedramatiseerde documentaire over de faillissementsverkoop van zijn paardenstal. Visser zocht het uiterste van de grenzen op in de jaren dat hij Eurocommerce groot maakte, maar ging onderuit door het spaaklopen van het zeer risicovolle verdienmodel.

Eurocommerce bezigde wat velen een piramide-model noemden. Het concern kon de zelf ontwikkelde kantoren niet meer snel genoeg doorverkopen aan beleggers, maar zat ondertussen wel vast aan allerlei huurgaranties en -verplichtingen. Zo kwam Eurocommerce roemloos aan zijn einde. Nieuwswaardig en niet onomstreden was de uiteindelijke onderhandse verkoop van het vastgoed - 44 panden inclusief een compleet stadion - aan de vennootschappen van de banken die nog een kleine €700 miljoen tegoed hadden van Visser.

Homburg Invest: Er zijn maar weinig Nederlanders die de Nederlander met Canadese nationaliteit Richard Homburg niet van naam kennen. Wie de nieuwsberichtgeving over Homburg in de afgelopen vijf jaar op VJ erop naslaat, ziet tal van berichten die keer op keer de acrobatische overlevingskunsten van ondernemer Homburg typeren. Sinds 2011 zijn alle bedrijven van Homburg in de problemen gekomen en kreeg hij continu ruzie met allerhande toezichthouders: van AFM, DNB tot en met de fiscus.

In Nederland is Homburg bekend van de talloze advertenties in bushokjes waarin geadverteerd wordt met obligaties waarin beleggers een hoog vast rendement wordt voorgespiegeld. Honderden miljoenen werden hierbij binnengehaald. Met dit geld werden diverse ontwikkelplannen gefinancierd bij het moederbedrijf Homburg Invest, die in Canada een beursnotering heeft. Op het hoogtepunt had dit bedrijf vastgoedbeleggingen in Nederland, Canada, Duitsland en de Baltische staten. Nu is een deel van het bedrijf voortgezet onder de naam Geneba Properties waarin Homburg geen enkele bemoeienis in heeft. Het laatste nieuws is dat Homburg een rechtzaak start tegen de Nederlandse staat in Canada.

Lips Capital Group: Ook de Udense vastgoedondernemer Roger Lips is met veel geraas onderuitgegaan en werd in 2013 persoonlijk failliet verklaard. Zijn enorme kerstboom aan bv’s wordt nu met tientallen tegelijk failliet verklaard door de curatoren. Lips is vooral bekend van winkelproject The Wall langs de snelweg A2 dat maar moeilijk vol komt. Voor dit project en andere projecten leende Lips bij het vroegere SNS Property Finance, het huidige Propertize, zo’n €200 miljoen. Vorig jaar vluchtte Lips voor de curatoren naar Dubai om van daaruit via Twitter en de lezersrubriek in het FD zijn gal te spuwen over alles wat hem dwarszit.

Maeyveld: Deze dochter van de Rotterdamse ontwikkelaar Fortress ging in de herfst van vorig jaar failliet. Zeven jaar eerder, in 2007, kochten vader en zoon Voerman Maeyveld van de erven van Joop Koster. Maeyveld was feitelijk niet anders dan het Amsterdamse vastgoedbedrijf Imca Vastgoed van Erik de Vlieger dat in 2005 werd overgenomen. Maeyveld bezat toen een prachtige ontwikkelportefeuille van €350 miljoen met daarin de projecten als de nieuwbouw van het stadion van de Haarlemse voetbalclub HFC en het woon-winkelproject Babylon in Den Haag. Het eerste mislukte en eindigde met miljoenenclaims van de gemeente Haarlem en bouwer BAM, het tweede (Babylon) lukte wel met dien verstande dat financier Propertize het project uiteindelijk voor een euro overnam van Fortress.

Fortress is zelf ondertussen bezig met een grote herstructurering waarbij flink gesnoeid wordt in de meer dan 150 verschillende vennootschappen die onder Fortress hangen. Daarbij zijn inmiddels meerdere vennootschappen failliet verklaard. Fortress bestaat in naam (en site) nog wel, maar een belangrijk deel van het overgebleven personeelsbestand van Fortress werkt nu voor de nieuwe onderneming FRED Developers. Een groot project van hen is de transformatie van Kijkduin Bad waar ruim 200 woningen en 17.000 m2 retail en horeca moet komen. Een deel van de financiering wordt via beleggers met succes binnengehaald via het Berkeley Investment Fund, een fonds van Berkeley Corporate Finance dat geleid wordt door Joop de Hoogh.

Midreth: Er ging een schok door Nederland heen toen bouwer Midreth in februari 2011 ten onder ging. Midreth was één van de meest beeldbepalende bouwers in Nederland. Meer dan 160 medewerkers kwamen op straat te staan, hoewel VolkerWessels er later enkele tientallen overnam om de afloop van projecten van Midreth veilig te stellen. Oprichter Joop Leliveld, de drijvende kracht achter Midreth, verklaarde later dat hij op sommige momenten ‘gewoon te naïef is geweest.’ Zo schoot hij de kosten (€9,5 miljoen) van de grondsanering van het verbouwde Stedelijk Museum in Amsterdam voor in de hoop dat de gemeente dit later als meerwerk aan Midreth terug zou betalen, maar dit gebeurde niet.

Een nieuwe deuk in zijn vertrouwen liep Leliveld op toen hij het stadion Galgenwaard van FC Utrecht overnam voor €22 miljoen omdat de voetbalclub financieel ten onder dreigde te gaan. De hoop op compensatieorders van dezelfde waarde door de gemeente Utrecht liep echter op niets uit omdat daar weinig van terecht kwam. Na Midreth volgden meer grote faillissementen in de bouwsector, waaronder Deurwaarder, Groothuis Bouw, Heddes, Heja, Moes en Veenman + Vink. En dan zijn er nog de vele honderden kleinere tot kleine (eenpitters) in de bouw nog niet genoemd die eveneens noodgedwongen hebben moeten opgeven bij gebrek aan opdrachten of failliet gingen omdat ze te lang op hun geld moesten wachten.

Moeskops/Van de Moesdijk: Diverse vennootschappen van deze Brabantse vastgoedentrepreneurs werden al in 2012 failliet verklaard. Zij vochten de claim van huisbank ABN Amro aan die tientallen miljoenen aan leningen opeiste. Straet Holding, de ‘moeder’ vennootschap van het illustere Brabantse duo, ging onderuit door het bekende vastgoedprobleem van afnemende huurinkomsten, dalende vastgoedwaarderingen en knellende schulden. Van de Moesdijk ging vorig jaar persoonlijk failliet.

Phanos: Een ander spectaculaire ondergang drie jaar geleden betrof deze ontwikkelaar uit Houten. Banken, de fiscus en andere schuldeisers eisten zo’n €570 miljoen op van vader Geert en zoon Hans Ensing, de drijvende krachten achter de Phanos-ondernemingen. Diverse grote woningbouwprojecten waaronder één in Amstelveen, konden slechts met grote moeite worden afgemaakt door inschakeling van andere partijen. Phanos verloor flink door tegenvallende resultaten van het Drentse vakantiepark Hof van Saksen. Veel boeren en andere particuliere beleggers staken tientallen miljoenen in door Phanos zelf uitgegeven obligaties die naderhand niets meer waard bleken.

TCN: Het faillissement van deze bekende ontwikkelaar kwam in 2012 onverwacht en keihard aan. Het begon met een faillissementsaanvraag van één van de vele bv’s van TCN, maar eindigde in een lawine van ellende die niet meer te stoppen was. De immer charismatische vastgoedondernemer Rudy Stroink was aan het begin van de crisis de eerste die reorganisaties doorvoerde in zijn bedrijf, maar kon een algeheel faillissement niet voorkomen. Stroink is nu vooral actief met zijn nieuwe onderneming Dutch Spring die hij samen met Saskia van Bohemen heeft opgezet. Het bedrijfje probeert met creatieve oplossingen waarde toe te voegen aan bestaande gebouwen.

Tuit: Afgelopen april kwam een grote vastgoedportefeuille van de Haagse ondernemer John Tuit op de markt. Tuit ging twee jaar geleden failliet en financier FGH Bank ging over op het veilen van het onderpand, waaronder winkels, woningen, bedrijfsruimtes, garages en een café. Alle objecten staan voornamelijk in Den Haag, Rotterdam, Rijswijk en Utrecht. FGH is niet de enige financier die nog geld krijgt. Zo legde de toenmalige vastgoedbank SNS Property Finance (nu Propertize) in juli 2013 vijf beslagen op voor in totaal €35 miljoen. Die zijn volgens woordvoerder Roland Kroes van Propertize inmiddels geheel uitgewonnen, maar er resteert nog een saldo waarover vervolgens met de debiteur nadere ‘afspraken zijn gemaakt’ om die in te lopen.

Westermeijer Groep: Een klassiek faillissement (2012-2014) in het vastgoed: grote projecten en omvangrijke financieringen bij verschillende banken waaronder ABN Amro en Rabobank. Met verschillende persoonlijke faillissementen tot gevolg, waaronder vader Tom en zonen Johan en Leo. De lont in de serie faillissementen werd aangestoken door het recreatiepark De Hunzenbergen in Emmen dat vader Tom in 2011 verkocht maar dat te weinig opbracht om de financiering erop aan de schuldeisers terug te betalen.

Ook de inventaris van het kantoor in het Vesta-gebouw aan de Jansbuitensingel in Arnhem - het hoofdkantoor van de Westermeijer Groep - is geveild, het pand stond eind 2013 te koop voor €2,9 miljoen. Wie het fijne over de faillissementen van de verschillende vennootschappen van de Westermeijer Groep wilt lezen wordt op zijn wenken bediend: er zijn maar liefst veertig faillissementsverslagen online beschikbaar bij curator Poelmann van den Broek.

Niet compleet
Met deze tien grote faillissementen is de lijst van déconfitures in het vastgoed nog verre van compleet. Zoals al eerder vermeld zijn er nog vele honderden kleinere vastgoedbeleggers, -ontwikkelaars, -architecten, makelaars en andere vastgoedadviseurs die het loodje hebben moeten leggen. Om niet te vergeten de talloze vastgoedcv’s, - obligaties en –maatschappen die zich hebben verslikt in de neergaande vastgoedmarkt in combinatie met een veel te hoge financiering. Die van Homburg en Phanos staan al bij de eerste tien. Maar ook fondsen van Bouwhuis Vastgoed, Centurion, Hanzevast, Holland Arch, Regge en Zeuven Meeren kwamen fors in de problemen waarbij beleggers naar hun geld konden fluiten. Maar laten we hopen dat we geleerd hebben van al deze faillissementen en dat het hestel doorzet.

Rogier Hentenaar