Vergeet de klassieke voorbeelden, vergeet het denken vanuit de bekende zorgsystemen en denken vanuit het geld. Het verpleeghuis van de toekomst vraagt, zowel op het gebied van zorg als qua bouw, om vernieuwende inzichten. Een column van Mark Logtenberg. 

Het verpleeghuis van de toekomst vergt een visie die veel verder kijkt. In die visie spelen een aantal elementen een belangrijke rol. Het verpleeghuis van de toekomst moet een plek zijn waar iedereen zich prettig voelt. Niet alleen de (kwetsbare) bewoner, maar ook de zorgverlener, de medewerker, familie, bezoeker en buurtbewoner. Een plek waar bewoners liefdevolle aandacht en zorg krijgen, maar waar ze ook zichzelf mogen zijn, van hun vrijheid kunnen genieten en plezier kunnen hebben. Waar de kwaliteit van leven centraal staat en gelegen in een levendige omgeving, midden in de wijk, tussen de andere huizen en met winkels en groen in de directe nabijheid. Het verpleeghuis van de toekomst is verre van het traditionele verpleeghuis, maar veel eerder een beschermd ‘thuis’.

Differentiatie
In het verpleeghuis van de toekomst is ruimte voor differentiatie zodat ouderen die nog samen willen wonen, niet noodgedwongen gescheiden hoeven te wonen. Naast éénpersoons zorgstudio’s biedt het ook comfortabele en zelfstandige driekamerappartementen met een eigen buitenruimte. Deze appartementen worden gegroepeerd zodat een gevoel van samenwonen met gelijkgestemden kan gaan ontstaan. Op deze manier kunnen ouderen samen blijven wonen en een stukje eigen leven blijven leiden en, niet onbelangrijk, kan tegelijkertijd de mantelzorger worden ontlast.

Inspiratie
Stap af van reguliere systemen en de klassieke voorbeelden en biedt ruimte aan maatwerk en tijdloze architectuur. Zoek inspiratie bij grote leermeesters als bijvoorbeeld Frank Lloyd Wright, Mondriaan of Rietveld. Hoe het verpleeghuis van de toekomst er dan uitziet? Creëer een zo licht en open mogelijke binnenruimte die met schuifdeuren tot kleinere, blokvormige eenheden kan worden ingedeeld, rekening houdend met een huiselijk maat. Grote raampartijen versterken een ‘luchtig’ effect waarbij een vloeiende overgang naar de buitenwereld en een plezierig binnenklimaat ontstaat.

Omgeving
De omgeving waar het verpleeghuis van de toekomst staat, speelt een belangrijke rol. Het gebouw moet passen in de omgeving door rekening te houden met omliggende gebouwen en landschap. ‘Alsof het er altijd al heeft gestaan’. Betrek omwonenden zo goed en zo vroeg mogelijk bij het hele traject. Omwonenden zijn immers de nieuwe buren van de toekomstige bewoners van het verpleeghuis van de toekomst.. Zij kijken straks naar het nieuwe gebouw en een mooi nieuw gebouw is ook van toegevoegde waarde voor hun buurt en wijk.

Toekomst-proof
Het verpleeghuis van de toekomst moet toekomst-proof zijn, dat wil zeggen duurzaam en modulair opgebouwd. Een goede alternatieve aanwendbaarheid naar wonen is de basis. Dit vraagt om een slim gebouw met een woonuitstraling. Over dertig jaar is, in het geval er geen behoefte meer zou zijn aan een zorggebouw, het pand immers niet afgeschreven, maar kan het door een aantal eenvoudige aanpassingen tot reguliere woningen worden getransformeerd. Bakstenen vormen dan geen belemmering.

Klimaatneutraal
Het verpleeghuis van de toekomst moet zelfvoorzienend zijn. Nul energielasten en nauwelijks onderhoud zijn juist aspecten die interessant zijn voor beleggers en exploitanten. Frank Lloyd Wright wist de natuur mooi in te passen in zijn gebouwen. Het benutten van de natuur biedt ook aanknopingspunten om ambitieus te zijn en verder te gaan dan de geldende norm. Ga uit van klimaatneutraal, ‘nul-op-de-meter’, onderhoudsvrij en ‘Paris Proof’.

De vraag
Het verpleeghuis van de toekomst lijkt behoorlijk ambitieus. En toch kan ik de vraag: ‘Hoe ziet het verpleeghuis van de toekomst eruit?’, beantwoorden met: ‘Zoals de door HD ontwikkelde en recent geopende zorgvilla Martha Flora in de Rotterdamse wijk Hillegersberg’. Geen verpleeghuis zoals ze er vroeger uitzagen, maar een beschermde leefomgeving waar liefdevolle zorg aan demente ouderen wordt geboden.

De droom
Want ‘I had a dream…’. De droom om op de locatie waar vroeger een kerk stond, een nieuw, kleinschalig en toekomstbestendig verpleeghuis te ontwikkelen. Dat dit niet makkelijk te realiseren zou zijn, wist ik uit eerdere ervaringen. Toch werd mijn droom werkelijkheid. Daarbij speelden verschillende elementen een rol. Zoals de genoemde visie op het verpleeghuis van de toekomst en onze lange adem. Want al in 2013 kregen we groen licht om de zorgvilla op deze locatie te realiseren.

In de persoon van Marco Ouwehand vonden wij de perfecte exploitant. Marco is de bevlogen founder van Martha Flora, huizen waar ouderen met dementie in een liefdevolle en veilige omgeving wonen. De volgende stap was het vinden van een belegger. Tegenwoordig staan beleggers in de rij, maar in die tijd, de crisis was op zijn hoogtepunt, lastig omdat veel investeerders toen nog geen heil zagen in zorgvastgoed. Aedifica zag zeker heil in dit verpleeghuis van de toekomst en zij waren snel van de plannen voor de bouw van het nieuwe Martha Flora-huis overtuigd. Op 30 januari 2017 ondertekenden HD, Martha Flora en Aedifica de turnkey ontwikkelovereenkomst voor de zorgvilla en konden we starten met de werkzaamheden. Omdat bij alle partijen samenwerking, passie, persoonlijke betrokkenheid, visie, lef en vertrouwen steeds centraal stond, slaagden we in onze missie.

Maatwerk
Het Martha Flora-huis is inmiddels volop in gebruik en we zijn enorm trots op dit verpleeghuis van de toekomst. Nieuwbouw en maatwerk conform de wensen van Martha Flora, waarbij de kennis en ervaring die zij al bij vorige locaties opdeden, geoptimaliseerd zijn. Op de plek van de voormalige Salvatorkerk staat nu een tijdloos en sfeervol woongebouw. Maar ook een duurzaam en klimaatneutraal gebouw dat flexibel is in te richten en alternatief aanwendbaar is. Het biedt allerlei uitgangspunten waarmee we het toekomstbeeld van verpleeghuizen voorgoed kunnen veranderen. Onze ‘lessons learned’ vormen het vertrekpunt voor nieuwe ontwikkelingen.

Nieuwe ontwikkelingen
Nieuwe verpleeghuizen van de toekomst hebben we bij HD inmiddels volop in ontwikkeling. Telkens vanuit onze eigen visie. Het verpleeghuis van de toekomst is meer dan alleen maar vastgoed, het is een concept en een beleving waarbij samenwerking, passie, persoonlijke betrokkenheid, visie, lef en vertrouwen steeds centraal staan.

Houd de blik op de toekomst
Het verpleeghuis van de toekomst houdt ons dus al jaren bezig en onze dromen waren behoorlijk visionair. Dat betekent overigens niet dat we nu achterover gaan leunen. We houden onze blik blijvend op die toekomst gericht. Dus denken we nu al na over de vraag hoe we kunnen inspelen op de behoefte aan zorgvastgoed over tien tot twintig jaar. Omdat het realiseren van zorgvastgoed doorgaans zo’n vijf à zeven jaar in beslag neemt, moeten we daarmee dus nu al gaan beginnen. Want een ding is zeker, de komende jaren zal de vergrijzing steeds verder toenemen en zal de vraag naar gespecialiseerde woonzorg nog harder blijven stijgen.

Toch zullen de concepten, behoeften en wensen veranderen. De generatie babyboomers van na de oorlog is de groep ouderen van de toekomst. Hun levenshouding en hun interesses zijn heel anders dan die van hun ouders. Maar ook hun kinderen staan anders in het leven dan de mantelzorgers van nu. De 40- en 50-plussers van nu zijn de beslissers van morgen over hoe en waar hun kwetsbare ouders straks goed verzorgd komen te wonen. Dat brengt andere wensen en een veel gerichtere aanpak op een doelgroep met zich mee. Om te achterhalen welk zorgconcept deze mensen straks zal aanspreken, moeten we eerst teruggaan in de tijd om vervolgens de vertaalslag naar de toekomst te maken. Een nieuwe uitdaging wacht op ons.

Wees uniek
Iedereen die ook plannen heeft op het gebied van zorgvastgoed, zou ik het volgende willen meegeven. Realiseer je eigen droom, wees uniek en ga niet kopiëren. Durf te kiezen en ga voor de Wow!-factor. Weet dat we pas aan het begin staan van dat wat er op het gebied van zorglocaties in Nederland nog van de grond moet komen.

Mark Logtenberg is Commercieel ontwikkelingsmanager Zorg | HD Groep

Foto’s: Paula Romein Fotografie