De meeste technologische doorbraken hebben slechts een geleidelijke impact op ons dagelijks leven. Maar in de komende tien jaar zal een stuk of 12 wel degelijk de status quo van complete bedrijfstakken ontwrichten, nieuwe bedrijfstakken creëren en een enorme impact hebben op onze manier van leven en werken. Het McKinsey Global Institute hield de honderd belangrijkste technologische doorbraken tegen het licht. Twaalf daarvan hebben de potentie om hele sectoren op hun kop te zetten. Miljarden consumenten zullen ermee te maken krijgen. Welke zijn dat? En welke hebben ook gevolgen voor de huisvesting? Over welke hebben we al eens wat gehoord en welke zijn een verrassing?

3D printing

Tot de categorie ‘daar hebben we al eens wat over gehoord’ behoort 3D printing. Dat begint nu uit de fase van het hobbyisme te raken, de eerste serieuze toepassingen vinden plaats. De prijsontwikkeling gaat razendsnel. Een 3D printer kost nu nog maar 10% van wat hij vier jaar geleden kostte. In de komende tien jaar zal een achtste van alle wereldwijde fabrieksarbeid door 3D printing getroffen worden. De gevolgen voor de lagelonenlanden en de supply-chains aldaar zullen enorm zijn, en voor het wegtransport en huisvesting in onze contreien. Er zal minder materiaal worden verspild, er zijn minder voorraden en reserveonderdelen nodig. De toepassingsmogelijkheden van 3D printing zijn gigantisch: speelgoed, wapentuig, woningen, lichtgewicht onderdelen voor vliegtuigen en auto’s, functionerende menselijke organen, en ga zo maar door. Als 3D printers net zo goedkoop worden als een smartphone nu, gaan consumenten hem thuis gebruiken. De snelste supercomputer kostte in 1975 5 miljoen dollar en kon evenveel als een iPhone van 400 dollar nu.

Autonoom rijdende auto’s

Ongeveer net zo snel gaat de ontwikkeling van autonoom rijdende auto’s. In 2004 slaagde zo’n auto er in 10 kilometer af te keggen. In 2005 deed een aantal van zulke auto’s al een wedstrijdje over 2500 kilometer. En anno nu rijdt een door Google ontwikkelde auto al een dikke 450.000 kilometer autonoom rondt, met slechts één ongeluk (door een menselijke fout). Een Google-auto? Ja, want als je zelf niet hoeft te rijden, kun je gaan internetten en daar is het Google om te doen, maar dit terzijde. De verwachting is dat over tien jaar een miljard personen- en vrachtauto’s met deze autonome techniek uitgerust zal zijn, en 450.000 militaire en burgervliegtuigen. Dit brengt een omzet met zich mee van 4 triljoen dollar (12 nullen). En 1,5 miljoen minder verkeersdoden wereldwijd. Moeten wegenbouwers zich zorgen maken? Ja, de wegcapaciteit zal beter benut worden; er is dus minder asfalt nodig.

Robotisering

Robots worden al jaren toegepast in gevaarlijke of vieze industrietakken, zoals in verfspuiterijen of om te lassen. Maar ze worden steeds vernuftiger, behendiger, gevoeliger en intelligenter. Ze gaan de komende tien jaar fabrieksarbeid verdringen (ook hier wereldwijd een achtste, net als 3D printing; samen dus een kwart). Ze zullen ook steeds meer in operatiekamers verschijnen, 250 miljoen keer in 2025, schat McKinsey. Robots zijn veel preciezer dan de handen van een chirurg en veroorzaken minder invasieve schade. Ook hier gaat de prijs razendsnel naar beneden en het gebruik naar boven. Tussen 2009 en 2011 steeg het aantal industriële robots met 170%. Er ligt een business in het verschiet van 6 triljoen dollar (12 nullen) in 2025. Robots zullen ook schoonmaak- en onderhoudswerkzaamheden overnemen.

Automatisering van kenniswerk

Niet alleen arbeiders moeten voor hun baan vrezen, ook kenniswerkers zullen getroffen worden. De Watson computer uit 2011 (die op een in spreektaal gestelde vraag binnen enkele seconden het juiste antwoord kan geven) is al 100 keer sterker dan de IBM computer die in 1997 de wereldkampioen schaken versloeg. Ook deze ontwikkeling zet door. McKinsey schat dat in de komende tien jaar 9% van alle wereldwijde kenniswerkers verdrongen zal worden door kunstmatige intelligentie. Nu al automatiseren accountantskantoren in hoog tempo werk dat in het verleden door mbo’ers gedaan werd. Andere bedrijfstakken zullen volgen.

Energie

Op energiegebied voorziet McKinsey een drietal doorbraken. Energieopslag wordt steeds beter. De capaciteit van batterijen in elektrische auto’s verbeterde met 40% tussen 2009 en 2011. Het aantal elektrische en hybride auto’s zal groeien, draagbare batterijen komen beschikbaar voor de 1,2 miljard mensen die nu geen toegang tot elektriciteit hebben, bestaande elektriciteitsnetten behoeven minder uitbreiding. Ook duurzame energie zal verder oprukken. De prijs van photovoltaïsche panelen ligt nu al 85% lager dan in 2000, het wereldwijde gebruik van zonne- en windenergie is sinds dat jaar vernegentienvoudigd. Verbeterde technologieën boren nieuwe olie- en gasvoorraden aan, zoals het (omstreden) schaliegas, methaangas uit kolenmijnen, gas uit zeewaterkristallen. Daardoor kunnen we weer een paar decennia extra vooruit met fossiele brandstoffen en daaruit gemaakte kunstofproducten. 

Internet

Ook hier een drietal doorbraken. Nummer één is mobiel internet, nu al goed voor 30% van alle internetgebruik in de VS en 40% van de sociale media. Mobiel internet gaat het thuiswerken een verdere zwieper geven. En er komen talloze nieuwe toepassingen in en rond de woning. De geschatte economische waarde aan arbeidskostenbesparing en nieuwe interactiemogelijkheden in 2025 is maar liefst 25 triljoen dollar. Nummer twee is het ‘Internet of Things’, apparaten uitgerust met sensors die met elkaar communiceren. Toepassingen zijn bijvoorbeeld monitoring op afstand, gedoseerde watertoevoer voor landbouwgewassen, begeleiding van chronisch zieken waardoor ziekenhuis- en ziektekosten minder worden. Goed voor een geschatte economische waarde van 36 triljoen dollar over tien jaar. Nummer drie is werken in de ‘cloud’. Dat levert grote besparingen op lokale soft- en hardware op, en verbetert tegelijkertijd de mogelijkheden van streaming media, opslagcapaciteit, reageren op gesproken commando’s, bijvoorbeeld om de weg te vragen of een gebruiksaanwijzing te begrijpen. Door de cloud zullen totaal nieuwe businessmodellen ontstaan.

Nieuwe materialen

Ze zijn superieur aan de huidige materialen omdat ze sterker, lichter, beter geleidend en functioneler zijn. Belangrijkste is grafeen: 200 keer beter bestand tegen breken dan staal, 100 keer sneller dan silicium. Het heeft de dikte van één atoom, en weegt zowat niets. Andere nieuwe materialen zijn zelf herstellend of zelf schoonmakend. Kan worden toegepast in halfgeleiders, gefocuste geneesmiddelen (kankerbehandeling), coatings, composieten, superefficiënte batterijen, zonnecellen, smartphone- en computerschermen, bouwmaterialen, gewichtsreductie van auto’s en vliegtuigen.

DNA technologie

Tot slot noemt McKinsey de doorbraak in DNA-technologie. Dat leidt tot het voorkomen van ziekten (kanker, diabetes 2, hart- en vaatziekten, chronische diarree, erfelijke ziekten), verbetering van landbouwgewassen en biobrandstoffen, en nieuwe medicijnen. En dat gaat bovendien vele malen sneller dan voorheen. Een genoom kan tegenwoordig in een paar uur tegen geringe kosten geïsoleerd worden, destijds kostte het dertien jaar en 2,5 miljard dollar om het Human Genome Project tot een resultaat te brengen.

Implicaties

De meeste technologische doorbraken hebben een aanlooptijd nodig. In de hierboven beschreven gevallen is die aanloopperiode al aan de gang, en is het punt van de versnelling bereikt of bijna bereikt. Aanlooptijd, omdat er up-front investeringen nodig zijn en ondersteunende infrastructuur. Vaak ook zijn er culturele of politieke barrières. Maar deze technologieën hebben allemaal met elkaar gemeen dat vanaf een bepaald moment de kosten gigantisch dalen, dat de producten of diensten enorm verbeteren en het de consument of gebruiker veel gemakkelijke maken, dat ze beter zijn voor de gezondheid en voor het milieu. Kenmerk is ook dat de doorbraak steeds harder gaat naarmate er meer mensen gebruik van maken; het ‘netwerk-effect’. Denk aan de explosie van Facebook. En dat sommige technologische doorbraken elkaar zullen versterken.

Doorbraken blijven overigens niet tot deze 12 beperkt. Er komen er nog veel meer, maar met een minder grote economische impact. Hoe dan ook, arbeid, ondernemerschap en huisvesting zullen drastisch (McKinsey gebruikt het woord ‘ontwrichtend’) veranderen in de komende tien jaar.

Ontkenning

Een gebruikelijke reactie binnen bedrijfstakken is ontkenning van de veranderingen. Kodak geloofde niet in digitale fotografie. Het middenmanagement van Philips niet in led-verlichting – de top van het concern moest het er doorheen duwen. Nokia geloofde niet in touch-screens en verloor zijn markt voor mobieltjes. De print-media industrie heeft nog steeds geen oplossing gevonden hoe relevant te blijven in een wereld vol instant online nieuws. Sommige veranderingen gaan hard. Begin september liet architect/designer/kunstenaar Daan Roosegaarde een filmpje uit 1998 zien, waarin mensen op straat gevraagd werden of ze al een mobiele telefoon hadden. Ze reageerden sceptisch: “Ik zie er het nut niet van in.”